MALAZGİRT SAVAŞI

MALAZGİRT SAVAŞI ÖNCESİ SELÇUKLU VE BİZANS'IN ANADOLU POLİTİKASI

Abdülkadir YUVALI

            Tarih boyunca birçok zaferler kazanmışlarsa da Anadolu'da yaşamak ve yurt tutmak için kazanı­lan iki büyük zafer, bunların en önemlisi olmalıdır. Birincisi Anadolu'yu Türk Vatanı haline getirmek için 26 Ağustos 1071 tarihinde kazanmış olduğu­muz Malazgirt meydan savaşı, diğeri de Anadolu'yu düşman işgalinden kurtaran 26 Ağustos 1922 tarihli Başkumandanlık meydan muharebesidir.

            Malazgirt savaşının bir diğer Özelliği de, M.Ö. IV. Yüzyıldan beri Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları üzerinde hüküm süren eski çağın en büyük imparatorluğu Roma'nın doğudaki mirasçısı Bi­zans'ın genç Selçuklu devleti karşısında bir gün içerisinde perişan olması, başta imparator olmak üzere maiyetinde bulunanlardan hemen birçoğu­nun esir edilmesi hadisesidir. Bu durumun daha iyi aydınlığa kavuşturulabilmesi için her iki devletin yani Bizans ve Selçuklular'ın savaştan önceki askerî, siyasî ve kısmen sosyal durumlarını bilmek­te fayda vardır. Bizans İmparatorluğu'nun askeri ve siyasi durumu, yarımda Anadolu'nun Jeopolitik yapısı da savaşın neticesi ve doğurduğu sonuçlar üzerinde etkili olmuştur. Çünkü 3000 yıl Müslüman Araplara karşı başarı ile savunduğu Anado­lu'yu, Türkler karşısında savunamamıştır. Ayrıca bu hadisenin Millî tarihimiz yönünden bir diğer önemi de, Türk millî bünyesinde meydana getirmiş olduğu değişmedir. Çünkü atlı-göçebe kültürden yerleşik şehir kültürüne geçişimiz de bu savaş ile yakından ilgili olmalıdır.

            Bizans imparatorluğu’nun tarihi içerisinde "İkinci Altın Devri" olarak adlandırılan Makedon­ya hanedanı, X. Yüzyılda Bizans'ı çağın birinci sınıf devleti haline getirmiştir. Bu dönemde Müslümanların Anadolu akınları durdurulmuş, Bizans zaman zaman İslâm dünyasını tehdit etmiş ve Kuzey Suriye el değiştirmiştir. Aynı şekilde Balkanlar ve İtalya'da Bizans üstünlüğünü sür­dürmüştür. Ancak XI. yüzyıla girildiği sırada bu parlak dönem gerilerde kalacak, içte ise devletin idaresi garip İmparatorlar, İmparatoriçelerle evle­nen ordu kumandanlarının elinde kalmıştı. Kısa aralıklarla el değiştiren yönetim merkezi otoritenin zayıflamasında önemli bir faktör olmuştur. Bizans'ın parlak dönemi Makedonya hanedanının ünlü imparatoru II. Bazil'in 1025 yılında ölümü ile kapanacaktır. Bazil döneminde devlet, askerî ve malî yönden güçlü olması yanında tecrübeli kumandan ve devlet adamları sayesinde içte ve dışta sürekli başarılar kazanmıştır. Güney İtalya’dan Kafkas dağlarına ve oradan Filistin'e kadar uzanan topraklar üzerinde huzur ve asayiş sağlan­mış, Bizans çağın bir numaralı devleti haline gelmişti. Fakat II. Bazil'in 1025 yılında varis bırakmadan ölümünden sonra yerine geçen kardeşi 8. Konstantin tahtta kaldığı üç yıl içersinde II. Bazil'in kurmuş olduğu sistemi alt üst etmiş, 1028 yılında da erkek varis bırakmadan öldüğünde devletin yönetimi kızları Zoe ve Thedore'nin elinde kalmıştır. Bundan sonraki dönemde ise, bu impa­ratoriçelerle evlenmiş olan Bizans kumandan ve asilzadeleri devleti İmparatoriçeler adına yönet­mişlerdir. İç politikadaki bu değişme, kısa zaman­da dış politikaya da yansımış olmalı ki, Karadeniz sahillerine yapılan Rus akınları Balkanlardaki Peçenek akınları, Ege denizindeki Arap korsanları­nın baskınları birbirlerini takip etmiştir. Denilebi­lir ki, Bulgaristan ve Sırbistan'daki isyanlar ve doğudaki topraklan tehdit eden Türk Akınlarına karşı alınan tedbirler yetersiz kalmış, böylece Bizans içte ve dışta başarısız olduğu bir döneme girmiştir. Eğlence düşkünü olan ve kısa süre görevde kalan imparator ve imparatoriçelerin israflarıyla hazine boşalmış, ücretli askerlerden oluşan ordu ihmal edilmiştir. 1048 yılında Reisleri Gegenis'in idaresinde Balkanlara giren Peçenekler durdurulmamış yapılan antlaşma ile Peçeneklerin Balkanlarda yerleşmelerine ve Bizans ordusunda ücretli asker olarak kabul edilmelerine Bizans razı olmuştur. Bu dönemde Bizans ordusunda ücretli asker olmak cazip bir iş olmalı ki, Peçenekler bu hususu bir antlaşma maddesi olarak Bizans'a kabul ettirmişlerdir. Aynı tarihlerde Doğuda Türk akınları yoğunlaşmış, İbrahim YINAL idaresinde­ki Türk Kuvvetleri Anadolu sınırlarını zorlamış ve bu cephede meşhur Hasan kale savaşım kazanmış­lardır. Diğer yandan, yine bu tarihlerde Bizarısın İtalya'daki toprakları Normanlar tarafından istila edilmiş ve papalık yani Katolik kilisesi ile Bizans Ortodoks kilisesi arasında süre gelen anlaşmazlık devam etmiştir.

            1067 yılında ölen imparator X. Konstantinden sonra vasiyeti üzerine karısı evlenmemiş ve yaşları küçük olan oğullarına niyabet etmiştir. Fakat İmparatoriçe ancak, yedi ay görevi sürdürebilmiş­tir. İç politikada da hata üzerine hata işlemiş, sonunda Patrik Johannes X. İpehilin'in de tavsiyesi üzerine Kapadokya'nın ünlü kumandanı R. Diogenes ile evlenmiştir. Daha önce imparator olmak için isyan teşebbüsünde bulunmuş olan R. Diogenes bu defa evlilik yoluyla tahta geçmiştir. Ancak, yeni imparatoru bekleyen birçok meseleler vardı; iç isyanlar,  sınırlarda ortaya çıkan yeni düşmanlar, ücretleri ödenmediği için kendi topraklarını yağ­malayan bir ordu vs. Norman neşeili ünlü kuman­dan Krispin, kendisine bağlı Ücretli askerlerin ücretleri ödenmediği için,  devlet hazinesine el koymuş, geçtiği yerleri yağmalayarak ordusunun iaşesini temin etmiştir. Diğer yandan yönetimi kocasına bırakmak istemeyen imparatoriçe Eudo-xia ile arası açılan imparator Romenos Diogenes iki aylık bir evlilikten sonra İstanbul'u terk ederek, Anadolu'ya geçer ve Selçuklulara karşı savaş hazırlığına başlar. Bu sırada Bizans ile Macarlar'ın arası açılmıştır, Kumanlar'ın tazyiki ile daha batıdaki topraklara çekilen Oğuzlar, Balkanlar'a kadar çekilmişler ve daha önce buraya gelmiş olan Peçenekler'i yerlerinden oynatarak, 1065 yılında Tuna nehrini geçerek, Bizans ordusunu mağlup etmişlerdir. Bu mücadele sırasında daha sonra İmparator olacak oh?- Nikephoros Botaneiates'i de esir almışlardır. İlerlemesine devam eden Oğuzlar, Selanik'e kadar ilerlemişlerse de bu sırada Oğuzlar arasında ortaya çıkan veba hastalığı onları daha fazla ilerlemesine engel olmuştur ki, bu olay Bizans'ın imdadına yetişmiş olmalarıdır. Çünkü Oğuzların büyük bir bölümü bu hastalıktan dolayı hayatlarım kaybetmişler, kalanlardan bir kısmı geri dönmüş orada kalanlar da Peçenekler arasında eriyip gitmişlerdir. Böylece Bizans Balkanlar’daki bir tehlikeden daha kurtulmuş oldu. Bizans, XI. Yüzyılından itibaren doğudan Selçukluların sevk ve idaresi altındaki Türkler tarafından, batıdan da Peçenek, Kuman Oğuz Türkleri tarafın­dan sürekli tazyik alındı tutulmuştur.

            Malazgirt Savaşı öncesinde Bizans'ın Anadolu politikası yerli kaynaklar tarafından da ağır bir dille tenkil edilmektedir. Çünkü Bizans mezhep bakımından farklı olan Şark Hıristiyanlarını Ortodoks mezhebine kazanabilmek için ordular sevk etmiş, böylece Ortodoks olmayan diğer Hıristiyan unsurlar Bizans'a karşı cephe almışlardır. Öyle ki Şark Hıristiyanları arasında "Rum Ortodoks" düşmanlığı ortak bir inanç haline gelmişti. Türk akınları arefesinde Bizans'ın Şark Hıristiyanlarına karşı politikası Anadolu'nun Türklerce fethinin kolaylaştırılmış, yerli halk, zaman zaman Türklere yardımcı olmuştur. Çünkü Türklerin yönetimi altında bulunan insanların din ve inançlarının serbestçe sürdürdüklerini biliyorlardı. Nitekim çağdaş tarihçi Urfalı Mateos'un Bizans için kullan­mış olduğu ifade görüşümüzü doğrulamaktadır. "İktidarsız ve kadınlaşmış iğrenç Rum milleti, milletimizi tahrip edip, Türkler'in istilasını kolaylaştırdılar" demektedir. Şark Hıristiyanlarının Bizans'a karşı tutum ve davranışlarını Süryani da şöyle ifade etmektedir. "Bu devirde Rumlar bizim Milletimize zulüm yapıyorlardı. Çıkardıkları bir emirname ile batıl mezheplerini bizi kabul etmeğe zorluyorlar, bizi ezmeğe uğraşıyorlardı. İstanbul Ortodoks Patriği kiliselerde bulunan mukaddes kitapları yeni Ortodokslukla ilgili olmayan, Süryani din kitaplarını yaktırdı. Bu kayıtlar, Malazgirt savaşı arefesinde Bizans İmparatorluğu'nun Ana­dolu'daki Rum ve Ortodoks olmayan unsurlara karşı politikasını göstermesi yanında,   Anadolu'nun Türkler tarafından fethini ve yurt tutulmasını kolaylaştıran sebepler olması bakımında da önem­lidir.

            Şark Hıristiyanları ile Bizans arasındaki müca­deleyi gösteren bu kayıtları, Anadolu akınlarına katılan Türkmen beylerinin Selçuklu Sultanlarına faaliyetleri hakkında sunmuş oldukları raporlarda ki bilgiler de doğrulamaktadır. Daha Selçuklu devleti kurulmadan önce Çağrı Bey 1018 yılında Gazneliler tarafından sıkıştırıldığı zaman 3000 kişilik bir süvari birliğinin başında ilk defa bugünkü sınırlarımızı aşarak Anadolu’ya girmiştir. Azerbaycan ve Doğu Anadolu şehirlerine karşı akınlarda bulunduktan sonra, o sırada Buhara yöresinde bulunan kardeşi Tuğrul Bey'in yanına döner, Çağrı Bey'in bu yolculuğu, bir bakıma macerası hakkında kardeşine vermiş olduğu bilgi­ler arasındaki şu kayıt dikkatimizi çekmektedir. "Bu ülkede (Anadolu'da) bize karşı koyabilecek bir kuvvete rastlanmadığı o sırada Anadolu’daki Bi­zans yönetiminin içerisinde bulunduğu durum ifade etmesi bakımından önemlidir. Bu konuda bir diğer kayıt Malazgirt Savaşı Öncesinde Anadolu ya akınlar yapmış olan ünlü Türkmen Bey'i Bekçioğlu Afşin ile Selçuklu Şehzadelerinden Kutal'mış Anadolu akınlarının neticeleri hakkında Sultan Alparslan'a sunmuş oldukları raporlardır. Bu raporlardaki bilgilerde tıpkı yerli Hıristiyan tarih­çilerin görüşleri doğrultusundadır. Türkmen beyleri'nde Bizanslılar için "Bizanslılar, savaş kabili­yetinden mahrum, kadınlaşmış, insanlar" ifadesini kullanmaktadırlar.

            Selçuklu Devletinin sevk ve idaresinde veya mustafil olarak Anadolu’ya yapılmış olan Türk akınlarını Selçuklu Devletinin Batı politikası içeri­sinde ele alıyoruz. Adı geçen devletin Batı politikasındaki iki önemli ağırlık merkezi vardır. Bunlardan birincisi Anadolu ve dolayısıyla Bizans, ikincisi de Mısır Fatımi Devleti idi. Malazgirt Savaşı öncesinde Anadolu'ya yapılan Türk akınları Selçuklu devletinin savaş öncesi siyasi ve İdari yapısı içerisinde ele alınmalıdır. Müslüman Arap­ların yeni Emevi ve Abbasilerin üç yüz yıl süren mücadele ile ulaşmadıkları sonuca Selçukluların bir günlük savaşla ulaşması Anadolu’ya yapılan Türk akınlarının mahiyeti Anadolu’nun jeopolitik yapısı ve Bizans’ın o sıradaki durumu ile yakından ilgilidir. İslam ordularının İspanya ve Türkistan gibi hilafet merkezine oldukça uzak yörelerde başarılar kazanıp ülkelere fethettikleri halde Anadolu da başarı gösterememiş olmaları yukarıda zikrettiğimiz sebeplerle izah edilebilir. Bizans İmparatorluğu 8.9. ve 10. yüzyıllarda tarihinin en güçlü dönemlerinden birini yaşadığı gibi jeopolitik bakımından da Türk akınları ile Arap akınları farklı yönlerden gelmiştir. Emevi ve Abbasi akınları Güney ve Güneydoğudan Türk akınları ise Doğudan yapılmıştır. Anadolu’nun jeopolitik yapı­sı incelendiği zaman Tarsus’tan başlayıp Erzurum'a kadar uzanan Toros, Munzur, Karasu ve Aras dağlarının Güneydoğu yönünde orta Anadolu ya geçit vermedikleri görülmektedir. Bu sıra dağlar üzerinde bulunan Mahdut sayıdaki geçitler ise sağlam birer savunma merkezleri vazifesini görür.

            Bu geçitler Bizans ile Müslümanlar arasında sınır kapılan vazifesini görmüştür. Zaman zaman bu kapıları aşıp Orta Anadolu’ya giren İslam orduları karadan veya denizden gerilere çıkarma yapan Bizans kuvvetlerini kıskacına düşerek bü­yük kayıplar vermek suretiyle geri çekilmişler veya geçici başarılar elde etmişlerdir. Başarısızlığın bir diğer sebebi de hareket üsleri olan Kuzey Suriye ve Elcazire'den uzaklaşmış olmalarıdır. Yaklaşık 300 sene devam eden İslam akınları Battal Gazi destan'ı gibi büyük bir halk destanına malzeme teşkil etmiştir. X. yüzyılda Bizans'ın karşı hare­ket sonucu İslam kuvvetleri gerilemişler ve böylece Anadolu'da Bizans hâkimiyeti yeniden tesis edil­miştir.

            Bizans karşısında gerileyen İslam dünyasının kuruculuğunu üstlenecek olan Selçuklu devleti 1040 Dandenakan savaşının Gazneli devletine karşı kazınılmasından sonra kurulmuştur. Daha kuruluşundan itibaren bu devleti meşgul eden meselelerin başında "Türkmenler Meselesi" gel­mektedir. Sirderya ötesinden dalgalar halinde Horasan ve Maveraünnehir yöresine gelen adlı göçebe Türkmen unsurları Selçuklu devletinin bir iç meselesi olmuştur. Çünkü bahsi geçen toprakla­rın halkı umumiyetle yerleşik hayat tarzını benim­semiş olduğu halde buralara sonradan gelen Türkmenler ise, "Adlı göçebe" hayat tarzının sürdürmüşlerdir. İki farklı hayat tarzına sahip unsurlar arasındaki mücadele devletin yıkılmasına kadar sürecektir. Denilebilir ki, Selçuklu devletini kuran "Adlı-Göçebe" Türkmenler devletin yıkıl­masında da önemli Ölçüde rol oynamışlardır. Selçuklu yöneticileri Türkmenler meselesine çözüm yolları aramışlarsa da kalıcı olmamış sadece başarılarında bululan irsi beyleriyle birlikte daha batıdaki topraklara göndermişlerdir. Anadolu’ya yönelik bu Türkmen akınları sırasında Azerbaycan önemli bir askeri üst vazifesi görmüştür. Çünkü Bizans ordusunun karşı koyması halinde, Türk­menler Azerbaycan'a çekiliyorlardı. Selçuklu dev­letinin kuruluşuna kadar Anadolu’ya yapılan Türk akınlarının ortak özelliği bu olmuştur. Bu durum 1040–1071 yılları arasından da zaman zaman aynı şekilde olmuş ise de Önemli ölçüde farklılıklar göstermektedir. Bu dönemde Türkler Anadolu da kalıcı değil Bizans'ın müstahkem mevkilerinin yıpratıcı akınlar yapmışlardır. Anadolu gazaları irsi Türkmen beylerinin yönetiminde olmakla beraber çoğunlukla Selçuklu devletinin sevk ve idaresinde idi. Ayrıca bu dönemde zaman zaman Selçuklu Sultanlarının da katıldığı akınlar olmuş­tur. Bu akınlar sayesinde Bizans'ın mukavemeti kırılıyor. Türkmenler içinde yeni yurtlar temin ediliyordu. Selçuklu devletinin Türkmenler mesele­sine bulduğu: en isabetli çözümde bu olması gerekir. Çünkü devlet bir yandan yönetimi altında­ki halkın hukukunu korumak diğer yandan da bizzat mensubu bulundukları Türkmenlerinin hak­kını gözetmek mecburiyetinde idi. Buna en kısa ve en iyi çözüm Türkmenleri daha Batıdaki yeni Azerbaycan’a ve Anadolu’daki topraklara gönder­mekti. Böylece bir yandan devlet içerisindeki göçebe yerleşik unsuru çekişmesine çözüm bulmuş­lar. Diğer yandan da Anadolu akınlarını sürdür­müşlerdir. Daha 1047 yılında İbrahim YINAL Nısabur'da iken yurt bulma konusunda şikâyet eden Türkmenler "memleketim sizin oturmanıza imkân verecek kadar geniş değildir. Bu sebeple doğrusu şudur ki Allah yolunda cihat ediniz ve ganimet alınız. Bende arkanızdan gelip size yardım edeceğim" diye cevap vermiştir. Gerçekten de bir yıl sonra Anadolu’ya giren İbrahim YINAL Bizans kuvvetlerine karşı 1048 yılında meşhur Hasankale savaşını kazanmıştır. Bu savaşın kazanılmasından sonra Türk kuvvetleri Trabzon'a kadar ilerleyecek­lerdir.

            Türk akınları sırasında uzun bir dönem Azer­baycan askeri bakımdan önemli rol oynamıştır. Gerek Selçukluların sevk ve idaresinde ve gerekse müstakil hareket eden irsi Türkmen beyleri Malazgirt savaşına kadar Azerbaycan'ı ve Ahlât’ı hareketleri için üs olarak kullanmışlardır. Nitekim El-Hüseyin'deki kayıtlara göre Sultan Alparslan 1064 yılında Azerbaycan'a girdiği za­man irsi Türkmen beylerinden Tuğ-Tekin ile karşılaştı. Sultana Anadolu hakkında bilgiler veren Tuğ-Tekin sultan ile birlikte Anadolu seferine katılmıştır. Bizzat sultanların katıldığı bu seferler sonunda Türkler orta Anadolu’ya kadar ilerlemişlerdir. 1067 yılında Kızılırmak vadisini takiben Kayseri'ye kadar ilerleyen Türk akıncıları bu şehri ele geçirmişlerdir. 1068 yılında sultan Alparslan'a isyan ettikten sonra korkusundan Bizans'a sığınmak isteyen Selçuklu kumandanı ve sultanın eniştesi Erbasgan'ın yakalamak için Ahlât’tan hareket eden Bekçi oğlu Afşin Anadolu’yu bir baştan öbür başa kat ederek, Denizli yakınlarına kadar uzanır. Oradan Ege denizi sahillerini takiben, Marmara denizi kıyısında Bizans imparatoru ile kaçak Türkmen beyi hakkında konuşur bu konuşma bir çeşit pazarlık ve imparatoru, kaçak Türkmen beyini geri vermesi hususunda tehdit şeklindedir. Daha sonra emrin­deki süvari birliğinin başında ve hiç bir engelle karşılaşmadan Ahlât’a dönmüştür. Afşin beyin bu yolculuğu Bizans'ın Anadolu’daki askeri ve idari durumunu göstermesi bakımından önemlidir. Bü­tün bu başarılara rağmen, Malazgirt öncesi Türk­ler Anadolu da yerleşecek ve yurt tutacak kadar güçlenmemişlerdir. Binansın karşı harekâtı yerleşme ve yurt tutmaya engel oluyordu. Vur-kaç taktiği ile hareket eden Türkler, doğu-Batı, Kuzey-Güney yönlerinde Anadolu’yu katletmelerine rağmen henüz Anadolu’daki müstahkem mevkileri ele geçirememişlerdi. Buralardaki Bizans varlığı önemli bir tehdit unsuru olmuştur. Bu yüzden Malazgirt öncesinde Bizans ordusunun karşı harekâtı söz konusu olduğu zaman, Türk akıncıları Ahlât ve Azerbaycan'a çekiliyorlardı. Ancak her geçen gün Bizans’ın aleyhine olduğu için, karşı harekât anında Türk kuvvetleri artık Anadolu şehirleri arasında yer değiştirmek suretiyle Bizans tehlikesini atlatabiliyorlardı. Nitekim R. Diogenes' in Malazgirt öncesinde gerek bizzat kendisinin ve gerekse kumandanlarının yönetimindeki Bizans ordusu 3 yıl boyunca Anadolu’da Türklerle müca­dele etmişlerdir. Bu esnada Türk kuvvetleri Ahlât ve Azerbaycan’daki üslerine çekilme yerine Anado­lu şehirleri arasında yer değiştirmek suretiyle tehlikeyi bertaraf etmişlerdir.

            Anadolu’da çekişme sürerken, Selçuklu sultanı Alparslan devletin batı politikasında ikinci ağırlık noktası olarak kabul ettiği Mısır (Fatımi) meselesini halletmek üzere yola çıktığı görülecek­tir. Bu maksatla Sultan, Van Gölünün kuzeyinden geçerek, Erciş ve daha sonra da Malazgirt kalelerini almış, daha sonra Ergani ve Siverek'i aldıktan sonra Urfa kalesini kuşatmıştır. Ancak, kuşatma uzamış, Sultan şehir valisi Vasil’in şiddetli savunması karşısında daha fazla zaman kaybetmemek için kuşatmayı kaldırarak, Mısır yolculuğuna devam etmiştir. Selçuklu ordusu Halep şehrine geldiği zaman, şehir hâkimi Mirdasoğlu Mahmut bağlılığını bildirdiği için zaman kaybedilmeden yola devam edilmiş, fakat ordu henüz bir günlük yol kat etmiş iken, R.Diogenes'in elçisi Sultan'a yetişmiştir. İmparatorun isteği, Erciş, Ahlât ve Malazgirt kalelerinin Bizans'a geri verilmesi, Türk akıncılarının Anadolu'dan çıkartıl­ması idi. Bu durum karşısında Mısır seferinden vazgeçen Sultan Alparslan tekrar geldiği yoldan hareketle Diyarbakır'a ve oradan da Silvan'a geldiği zaman R.Diogenes'in Malazgirt kalesini ele geçirmiş olduğunu öğrendi. Sultan, Bitlis üzerinden harekât üs'sü olarak Ahlât’a ulaşmıştır.

            İmparator, büyük masraflar yaparak hazırlamış olduğu ücretli ordusuna güvenerek harekât planını hazırlamıştı. Bu plana göre: böyle bir ordu ile Türkler, değil Anadolu'dan, ağırlık merkezleri olan Azerbaycan'dan da atılabilirlerdi. Bu maksat­la Anadolu’da zaman kaybetmemek için doğrudan Azerbaycan üzerine yürüyüş karan almıştı. Onun bu kararına ordusunda bulunan tecrübeli kumandanlar karşı çıkmış ise de onların görüşüne itibar etmeyen İmparator tecrübesiz, dalkavuk kumandanlarının görüşünü benimsemiştir. Diğer yandan Ahlât’tan hareket eden Sultan Alparslan, Ahlât-Malazgirt yolunu takiben Malazgirt yakınındaki Rahve ovasına karargâhını kurmuştu. Savaş öncesinde son defa olarak imparatora barış için bir elçilik heyeti göndermiştir. İmparator bu davranışı sultanın korkmuş olmasına bağlayarak barış teklifini reddetmiş, sultanın elçisine, savaşın galibi kumandan edasıyla sorular sormuştur. Bunlar arasında "Hamedan'm soğuk olduğunu öğrendik Biz İsfahanda, atlarımız da Hamedan'da kışlayacaklar" gibi sözler sarf etmiştir. Sultan Alparslan'ın elçisi îbnül'Mahleban ise, bu sorulara: "Hayvanlarınız Hanedan’da kışlayabilir, fakat sizlerin nerede kışlayacağınızı bilemem" şeklinde cevap vermiştir. İmparator savaşı kazanacağından o kadar emin olmalı ki, yanında bulunan kumandan­larına, Suriye, Irak ve İran'da bulunan vilayetlerin yönetimini taksim etmişti. Diğer yandan kumandanlarına güvensizliği sebebiyle de savaş öncesi onlardan ayrı ayrı sadakat yemini almıştır.

            Malazgirt savaşı sonunda Bizans, tarihinin en büyük mağlubiyetlerinden birine uğramakla kalmamış, Anadolu’yu kurtarma ümidini yitirmiştir. Bu yönde tek umudu, batı dünyası yani Papalık olmuştur. Çünkü elinde kiliselerin birleştirilmesi uğruna batı dünyasından koparabileceği imkanlar vardı. Bu tarihten sonra Anadolu’daki Türk varlı­ğını tehdit edebilecek bir kuvvet kalmamış, Şark Hıristiyanların kendi kaderlerine terk eden Bizans, maddi ve manevi bütün ağırlıklarım Anadolu’dan çekmeye başlayacaktır. Malazgirt savaşından yüzyıl sonra, batı Anadolu’yu Türklerden alma hevesine kapılan Bizans, 1176 yılında Myrokephalon'da uğradığı mağlubiyet ile bu çabası da sonuçsuz kalmıştır. Askeri alanda başarısızlığa uğrayan Bizans, politik mücadelesini sürdürmüş, daha önce hâkimiyeti altında iken bir türlü anlaşamadığını "Şark Hıristiyanlarının" batı dünyası nezrinde savunucusu olmuştur. Anadolu, Suriye ve Filistin' de toprak hâkimiyetinin kurulmasıyla Bizans'ın çağrıları meyvesini vermiş ve "Kutsal toprakları" kurtarma görüntüsü altında Türk-İslam dünyasına karşı "Haçlı Seferleri" başlatılacaktır. Bu seferler sırasında Bizans, sadece haçlı kuvvetlerine kılavuzluk ve iaşe yardımı yapmıştır. Başlatılan haçlı seferlerinin sonu gelmemiş, bu uğurda milyonlarca insan ölmüş, şehir ve kasabalar, köyler harap olmuştur. Anadolu da Selçuklu devletinin mirası üzerine kurulacak olan Osmanlı Devleti Anadolu ile yetinmemiş, Viyana kapılarına kadar dayanmıştır. Osmanlıların Balkanlara çıkmasıyla başlatılacak olan Haçlı Seferleri zaman ve zemine göre şekil değiştirerek, Osmanlı devletinin dağılma dönemine kadar devam etmiş ama ismi haçlı seferleri değil, "Şark meselesi" olmuştur. Bu uğurda batı dünyası mesai harcamaktan bıkmamış Önce Balkanlarda yaşayan gayri Müslim Osmanlı tebaasının dini hakları bahanesiyle "Şark Meselesini" gündeme getirmiş, Balkan savaşlarından sonra burayı vatan tutan Türklerin tarihi kadar Dünya tarihini de ilgilendiren bir hadise olarak tarih sayfasına geçmiştir...